"Φυλακισμένο" βιβλίο

Ο Βασίλι Γκρόσμαν έγραψε το περίφημο μυθιστόρημα, “Η ζωή και η μοίρα”, στη δεκαετία του 1950. Ωστόσο, ουδέποτε δημοσιεύθηκε, λόγω της κριτικής που ασκούσε στο πρόσωπο του Στάλιν και το καθεστώς του. Το έργο θεωρήθηκε αντισοβιετικό. Το 1961, και όταν πια ο Στάλιν είχε πεθάνει, και είχε γίνει η “αποσταλινοποίηση” στην ΕΣΣΔ, μετά από διεξοδική έρευνα στο διαμέρισμα του Γκρόσμαν, η σοβιετική μυστική υπηρεσία, KGB , κατάσχεσε όχι μόνο τα δακτυλογραφημένα αντίγραφα του μυθιστορήματος, αλλά και το αυθεντικό χειρόγραφο μαζί με όλες τις σημειώσεις που δεν είχαν περιληφθεί στην τελική εκδοχή του έργου. Επρόκειτο για εκείνα τα κομμάτια του έργου, που, μετά τις συμβολές φίλων του, θεωρήθηκαν ως “πολιτικώς μη αποδεκτά”.

Τότε, ο Γκρόσμαν συντετριμμένος εξαιτίας της μη έκδοσης του βιβλίου, έγραψε στον Γενικό Γραμματέα της Κεντρικής επιτροπής του ΚΚΣΕ, Νικήτα Χρουστσόφ: “Οι τρόποι με τους οποίους επιδιώκουν να συγκαλύψουν ό,τι έχει συμβεί με το βιβλίο μου δεν είναι τρόποι καταπολέμησης του ψέματος ή της συκοφαντίας. Δεν πολεμούν έτσι με το ψέμα. Έτσι πολεμούν την αλήθεια... Η ελευθερία μου δεν έχει νόημα, όταν το βιβλίο, στο οποίο έχω δώσει ολόκληρη τη ζωή μου, βρίσκεται φυλακισμένο. Ζητώ ελευθερία για το βιβλίο μου”.

Τα γραπτά φυλάγονταν στην ΚαΓκεΜπε , το δε αντίγραφο το μυθιστορήματος περισώθηκε από έναν φίλο του συγγραφέα, τον ποιητή Σεμιόν Λίπκιν – και τη δεκαετία του '70 κατάφερε να το διοχετεύσει στο εξωτερικό. Η πρώτη δημοσίευση του μυθιστορήματος πραγματοποιήθηκε στην Ελβετία το 1980 και προκάλεσε ευρύ πολιτικό αντίκτυπο. Στην ΕΣΣΔ κυκλοφόρησε με περικοπές μόλις το 1988. Μισό αιώνα μετά την απαγόρευση έκδοσης του μυθιστορήματος, έγινε η ... αποκατάσταση του χειρογράφου. Στην επίσημη τελετή της μεταβίβασης του αρχείου ήταν παρούσες η κόρη και η εγγονή του συγγραφέα.

Το 2007 η The Wall Street Journal χαρακτήρισε το έργο ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα . Το φθινόπωρο του 2011, ο ραδιοφωνικός σταθμός 4 του BBC παρουσίασε τη βασισμένη στο έργο σειρά, με 13 επεισόδια, μετά την οποία “Η ζωή και η μοίρα” έγινε μπεστ σέλερ στη Μεγάλη Βρετανία. Το 2012, στη Ρωσία, με βάση το έργο γυρίστηκε μια τηλεοπτική σειρά, η οποία προβλήθηκε από το κεντρικό τηλεοπτικό κανάλι και η πρεμιέρα της προκάλεσε το μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού.