Στα Βαλκάνια, τίποτα δεν ξεχνιέται και τίποτα δεν συγχωρείται

Ταραχές Αλβανία-Κόσοβο

Ο 70χρονος Αμερικανο-ούγγρος στρατηγικός αναλυτής, George Friedman, πρόεδρος του Stratfor ως το 2015, μετά ίδρυσε το Geopolitical Futures, στο οποίο γράφει αναλύσεις. Σε σημερινό άρθρο του, παραθέτει τις απαισιόδοξες σκέψεις του για τα Βαλκάνια, καταλήγοντας ότι ένας πόλεμος είναι αναπόφευκτος:

«Τα νέα της εβδομάδας από τα Βαλκάνια είναι δυσοίωνα. Η Σερβία εκφράζει απαιτήσεις από το Κοσσυφοπέδιο και τον υποστηρικτή του, την Αλβανία. Η Σερβία εξακολουθεί να βλέπει το Κοσσυφοπέδιο ως απειλή για το εθνικό της συμφέρον. Οι Ρώσοι δείχνουν υπερβάλλοντα ζήλο για να εκφράσουν την υποστήριξή τους όχι μόνο προς τους Σέρβους αλλά και προς τους Σέρβους που ζουν στη Βοσνία. Τον περασμένο μήνα ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, φιλοξένησε τον πρόεδρο της Σερβίας στη Μόσχα. Εν τω μεταξύ, η φιλία των ΗΠΑ με την Αλβανία είναι βαθιά, καθιστώντας ακόμη πιο επικίνδυνη την Σερβική διεκδίκηση του Κοσσυφοπεδίου. Πολύ λιγότερο δυσοίωνο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διεξήγαγε τον προηγούμενο μήνα εκστρατεία εκστρατείας στο Σαράγεβο, την κυρίως μουσουλμανική πρωτεύουσα της Βοσνίας και πατρίδα πολλών Τούρκων εκπατρισμένων ψηφοφόρων, για να κερδίσει την υποστήριξή τους και να δείξει στους ψηφοφόρους εγχωρίως ότι η Τουρκική επιρροή εξαπλώνεται στα Βαλκάνια.

Τα Βαλκάνια είναι πάντα εγκλωβισμένα μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Δεν είναι επίσης ασυνήθιστο για τα Βαλκάνια να φαίνονται να βρίσκονται στα πρόθυρα πολέμου. Συνήθως το αποφεύγουν. Όταν αποτυγχάνουν, το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό. Τελικά, αυτή η καταστροφή θα έρθει, αλλά αντί να μαντέψουμε για το πότε θα είναι αυτό, το σημαντικό είναι να κατανοήσουμε την δυναμική που οδήγησε σε αυτήν την αβεβαιότητα -ξεκινώντας από την γεωγραφία.

Σκέπτομαι ότι τα Βαλκάνια έχουν δύο μέρη, ένα βόρειο και ένα νότιο. Ο βορράς είναι γενικά ένας κάμπος χωρισμένος μεταξύ Κροατίας, Σερβίας και Βοσνίας. Η Κροατία, μια κατ’ εξοχήν Καθολική χώρα με ιστορικούς δεσμούς με την Ουγγαρία και σημερινούς δεσμούς της με την Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, βρίσκεται εξ ολοκλήρου σε αυτήν την πεδιάδα. Η Σερβία, μια ορθόδοξη χριστιανική χώρα, βρίσκεται ως επί το πλείστον στην πεδιάδα. Το ίδιο και το βόρειο τμήμα της Βοσνίας, περιοχή που κυριαρχείται από Σέρβους. Το νότιο τμήμα των Βαλκανίων -νότια Βοσνία, Μαυροβούνιο, νοτιοανατολική Σερβία, πΓΔΜ και Αλβανία- είναι κυρίως ορεινό. Η νότια Βοσνία και η Αλβανία είναι κυρίως μουσουλμανικές. Η πΓΔΜ («Μακεδονία», στο πρωτότυπο) είναι ένα μείγμα Ορθόδοξων Χριστιανών και Μουσουλμάνων Αλβανών.

Αν τούτο ακούγεται περίπλοκο, αυτό συμβαίνει επειδή είναι. Ο εθνικισμός στην περιοχή είναι τόσο έντονος, διότι είναι τόσο εύθραυστος. Τα έθνη-κράτη είναι εθνοτικά ετερογενή και έχουν μακρά παράπονα το ένα εναντίον του άλλου. Τα διάφορα κράτη φοβούνται τους γείτονές τους, γι’ αυτό χρησιμοποιούν αυτές τις εθνικές διαιρέσεις για να τα αποδυναμώσουν, γεγονός που προκαλεί περισσότερο φόβο. Εκτός αυτού, οι Σέρβοι και οι Κροάτες μιλούν παρόμοιες, αμοιβαία κατανοητές γλώσσες. Αλλά η μια χώρα είναι μέρος του Καθολικού κόσμου και η άλλη μέρους του Ορθόδοξου κόσμου. Η μια είναι προσανατολισμένη προς την Γερμανία και η άλλη προς την Ρωσία. Και πολέμησαν άγρια η μια την άλλη κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – η Κροατία μαζί με την Γερμανία, η Σερβία μαζί με τους Συμμάχους.

Αυτό εξηγεί πώς είναι τα Βαλκάνια, αλλά δεν εξηγεί το πώς έγιναν έτσι. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αυτές οι χώρες και οι εθνικές ομάδες είναι το αποτέλεσμα χιλιετιών συγκρούσεων μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής, μια σύγκρουση που προηγείται του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, αλλά και [μια σύγκρουση] που συνεχίστηκε μετά την εμφάνισή τους. Ο Μέγας Αλέξανδρος δημιούργησε μια αυτοκρατορία μέχρι το Αφγανιστάν. Οι Ρωμαίοι περνούσαν από τα Βαλκάνια στον δρόμο τους για να δημιουργήσουν μια χερσαία διαδρομή προς την Αίγυπτο, την πηγή των σιτηρών για την Ρώμη. Οι Χριστιανοί Σταυροφόροι περνούσαν από εδώ, όπως και οι Τούρκοι Οθωμανοί όταν πήγαιναν βόρεια για να πάρουν την Βουδαπέστη και σχεδόν και την Βιέννη. Και οι Ρώσοι, που πάντα προσπαθούσαν να ανασχέσουν την ευρωπαϊκή χερσόνησο και τους Οθωμανούς, ήταν καθοριστικής σημασίας (μαζί με τους Έλληνες) στην διάδοση της Ορθοδοξίας. Ο Καθολικισμός, η Ορθοδοξία και το Ισλάμ είχαν μπλεχτεί σε έναν τριπλό αγώνα μετά τον 15ο αιώνα, όλοι κάνοντας συμμαχίες ο ένας με τον άλλον για να νικήσουν εκείνον που είχε μείνει απ’ έξω. Η θεολογία δεν καθοδηγούσε τις μεγάλες δυνάμεις. Καθόριζε τις μικρές.

Τα Βαλκάνια ήταν ένας αυτοκινητόδρομος για τις αυτοκρατορίες και μια ζώνη «απορρόφησης» απέναντι στις ανερχόμενες αυτοκρατορίες. Τα ίδια [τα Βαλκάνια] είχαν λίγη αξία, αλλά ήταν απαραίτητα για όσους προσπαθούσαν να κυριαρχήσουν στη Μεσόγειο ή να προβάλλουν ισχύ από τον βορρά ή τον νότο. Οι τραχείς λόφοι και κοιλάδες δημιούργησαν καταφύγιο για διαφορετικές ομάδες που επιβίωσαν από εισβολές από κάθε κατεύθυνση επειδή η προσπάθεια εξόντωσής τους δεν άξιζε να γίνει. Το αποτέλεσμα ήταν περιστοιχιζόμενα από βουνά χωριά, τα οποία διατήρησαν την ταυτότητά τους ακόμη και απέναντι σε μεγάλες δυνάμεις. Αλλά οι μεγάλες δυνάμεις φύτεψαν τον εαυτό τους στις πεδιάδες και σε μερικές από τις λιγότερο απομακρυσμένες κοιλάδες. Οι Καθολικές και Ορθόδοξες εκκλησίες και τα τζαμιά μιλούν γι’ αυτό.

Αλλά ακόμη και σε περιοχές που μοιράζονται μια θρησκεία, η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Στο επόμενο χωριό, το παρελθόν επιμένει, και ο θυμός με αυτό. Στα Βαλκάνια, τίποτα δεν ξεχνιέται και τίποτα δεν συγχωρείται. Είναι μια ουσιαστική και αβυσσαλέα πραγματικότητα. Μερικές φορές οι μάχες μεταξύ των χωριών προσελκύουν άλλα χωριά, προσελκύουν πρωτεύουσες, προσελκύουν μεγάλες δυνάμεις. Μερικές φορές οι μεγάλες δυνάμεις που ανταγωνίζονται μεταξύ τους προσελκύουν τις βαλκανικές πρωτεύουσες και τα χωριά. Είτε έτσι είτε αλλιώς, υπάρχουν αμέτρητες τοπικές διαμάχες και ατελείωτες δυνάμεις που αναζητούν ηγεμονία πάνω σε μια ήπειρο, και μαζί ανοίγουν την πόρτα σε όλη την κακία στην περιοχή. Σήμερα, οι Ρώσοι ψιθυρίζουν στους Σέρβους, οι Αμερικανοί ψιθυρίζουν στους Αλβανούς, οι Γερμανοί ψιθυρίζουν στους Κροάτες και κάθε ένας από αυτούς ψιθυρίζει σε απάντηση. Τα χωριά ακούν φήμες για μεγάλα γεγονότα, και έτσι αρχίζει.

Τα Βαλκάνια δεν είναι ο μόνος τόπος στον κόσμο όπου συμβαίνει αυτό, αλλά δεν υπάρχει άλλος τόπος τόσο σημαντικός για τόσες πολλές μεγάλες δυνάμεις. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπάρχουν πάντα φήμες και ότι οι φήμες είναι συχνά φήμες πολέμου. Και δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι φήμες είναι συνήθως λάθος. Απλώς κάνει βέβαιο το ότι θα εκπλαγούμε την στιγμή που θα αποδειχθούν αληθινές. Είναι μόνο θέμα χρόνου. Και αυτή είναι μια περιοχή που περιμένει τον πόλεμο, καθιστώντας τον όλο και πιο πιθανό».

Πηγή: https://geopoliticalfutures.com/thinking-about-the-balkans