Αυξάνεται ο προβληματισμός στις ΗΠΑ σχετικά με τον ρόλο της Τουρκίας εντός του πλαισίου των διμερών αμερικανικών σχέσεων, εντός του ΝΑΤΟ αλλά και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο του Edward G. Stafford, σε τουρκικό, δημοκρατικό, ιστότοπο, με το οποίο αμφισβητεί την ορθότητα της θέσης της Τουρκίας στην αμερικανική αρχιτεκτονικη. Το άρθρο του έχει σημασία, γιατί ο Edward G. Stafford αποσύρθηκε από αξιωματούχος των Εξωτερικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ τον Οκτώβριο του 2016. Η τελευταία του αποστολή ήταν ως μέλος της διδακτικής ομάδας του Διαμερικανικού Κολεγίου Άμυνας, όπου δίδαξε πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις. Η πιο πρόσφατη αποστολή του στο εξωτερικό ήταν ως σύμβουλος πολιτικοστρατιωτικών υποθέσεων στην Άγκυρα της Τουρκίας (2011-14). Υπηρέτησε επίσης στην Βαγδάτη, την Λουάντα, το Βουκουρέστι, την Λουσάκα, το Κόνακρυ και την Τιχουάνα. Οι εγχώριες αποστολές του ήταν στις ιρακινές υποθέσεις, στις πολιτικοστρατιωτικές υποθέσεις και στο Γραφείο Πληροφοριών και Έρευνας.
Το πλήρες άρθρο του έχει ως εξής:
«Μεταξύ των πολλών στοιχείων των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων που ενώνουν τους δύο μαζί, πέρα από την κοινή συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ είναι η ανάγκη των ΗΠΑ για πρόσβαση σε τουρκικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, καθώς και η εξασφάλιση άδειας στα στρατιωτικά αεροσκάφη των ΗΠΑ να χρησιμοποιούν τον τουρκικό εναέριο χώρο.
Αυτή η ανάγκη των ΗΠΑ υπερβαίνει τα κοινά βάρη της συμμετοχής στο ΝΑΤΟ και επηρεάζει άμεσα τις διμερείς σχέσεις.
Τα πρόσφατα γεγονότα στην Συρία και το Ιράκ αποκαλύπτουν ότι η εξάρτηση των ΗΠΑ ή η σαφής ανάγκη για αυτές τις διμερείς στρατιωτικές συνδέσεις ίσως να μειώνεται ή, ενδεχομένως, να τους είχε δοθεί μεγαλύτερη σημασία στο παρελθόν από ό, τι τους άξιζε. Στο εγγύς μέλλον, η περαιτέρω μείωση της ανάγκης των στρατιωτικών δυνάμεων των ΗΠΑ για χρήση τουρκικών στρατιωτικών βάσεων, εγκαταστάσεων και δικαιωμάτων του εναέριου χώρου θα μπορούσε να αποδυναμώσει περαιτέρω τους τεταμένες δεσμούς μεταξύ των εταίρων.
Το 2003, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδίωκαν να εισβάλουν στο Ιράκ ή τουλάχιστον να πετάξουν μαχητικά αεροσκάφη μέσα στο Ιράκ από την Τουρκία, το τουρκικό κοινοβούλιο δεν έδωσε την άδεια στις δυνάμεις των ΗΠΑ να το πράξουν. Παρόλο που η Τουρκία χορήγησε αργότερα άδεια υπερπτήσεων, ανάγκασε τις Ηνωμένες Πολιτείες να προβούν σε εναλλακτικές ρυθμίσεις που αύξησαν τον κίνδυνο για το αμερικανικό προσωπικό και έθεσαν το ερώτημα της αξιοπιστίας της Τουρκίας ως συμμάχου σε πολλούς μέσα στον στρατό των ΗΠΑ.
Η Τουρκία δεν καλωσόρισε την επακόλουθη στενή στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ και των Κούρδων peshmerga στο Ιράκ.
Πιο πρόσφατα, οι δυνάμεις των ΗΠΑ συνεργάστηκαν στενά με τους Κούρδους μαχητές του Ιράκ και της Συρίας για να απωθήσουν και στην συνέχεια να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος (ISIS). Δεδομένων των δεσμών πολλών από αυτούς τους Κούρδους μαχητές στις Λαϊκές Μονάδες Προστασίας (YPG), τις οποίες η Τουρκία θεωρεί υποκατάστημα του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK), μια ένοπλη ομάδα που μάχεται τον τουρκικό στρατό για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, η Τουρκία και πάλι δεν ήταν ευχαριστημένη από την στενή συνεργασία μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ και των ένοπλων κουρδικών ομάδων μόλις έξω από τα νότια σύνορά της.
Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ σχεδόν συγκρούστηκαν στην περιοχή Manbij της Συρίας, κάτι που θα αποτελούσε καταστροφή για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ εναντίον του ISIS, για την θέση της Τουρκίας έναντι άλλων που μάχονται στην Συρία και για την συμμαχία του ΝΑΤΟ. Η συνεχιζόμενη ανάγκη των ΗΠΑ για πρόσβαση σε εγκαταστάσεις στην Τουρκία διαδραμάτισε έναν ρόλο στο να εξετάσει σοβαρά τις τουρκικές ανησυχίες.
Μόνο πριν από λίγες εβδομάδες οι αμερικανικές, βρετανικές και γαλλικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν πυραύλους που εκτοξεύθηκαν από πλοία ή αεροσκάφη για να τιμωρήσουν το συριακό καθεστώς για την χρήση χημικών όπλων. Με αυτόν τον τρόπο, οι τρεις αυτοί σύμμαχοι δεν χρειάστηκαν άδεια για υπερπτήσεις ούτε, από όσο γνωρίζουμε, να χρησιμοποιήσουν τις εγκαταστάσεις της συμμαχίας του ΝΑΤΟ στην Τουρκία. Το σημαντικότερο ήταν ότι δεν χρειάστηκε να βασίσουν μονάδες έρευνας και διάσωσης στην Τουρκία κοντά στα σύνορα με την Συρία σε περίπτωση που οι πιλότοι τους αναγκάζονταν να διασωθούν από το συριακό έδαφος.
Φαίνεται ότι ο εναέριος ανεφοδιασμός δεν ήταν απαραίτητος, αλλά εάν χρησιμοποιήθηκε, δεν χρησιμοποιήθηκαν αεροσκάφη ανεφοδιασμού από την τουρκική βάση στο Incirlik. Ένα μάθημα που αντλείται από τα πυραυλικά χτυπήματα είναι ότι οι τουρκικές εγκαταστάσεις μπορεί να μην είναι απαραίτητες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε μια γειτονική χώρα όταν τα οι ΗΠΑ και τα συμμαχικά έθνη προβάλλουν στρατιωτική ισχύ από απόσταση.
Οι κοντινές βάσεις για υλικοτεχνική υποστήριξη έχουν βεβαίως τεράστια αξία για μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση ξηράς, αλλά για περιορισμένα χτυπήματα που χρησιμοποιούν αναχαιτιστικά συστήματα όπλων, τα οποία χρειάζονται λίγο, αν χρειάζονται καν, προσωπικό να κινδυνεύει, οι Ηνωμένες Πολιτείες ίσως έχουν μάθει ότι οι τουρκικές εγκαταστάσεις δεν είναι τόσο αναγκαίες όπως πίστευαν κάποτε.
Υπάρχουν και άλλες επιλογές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν εγκαταστάσεις στο Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ, την Ιορδανία και ενδεχομένως αλλού για να συνεχίσουν την εκστρατεία τους εναντίον του ISIS. Το 2003, τα αεροσκάφη των ΗΠΑ που υποστήριζαν το βόρειο μέτωπο στο Ιράκ πέταξαν από την Ρουμανία. Η βάση ραντάρ των ΗΠΑ κοντά στη νοτιοανατολική τουρκική πόλη Malatya θα είναι πιθανότατα ευπρόσδεκτη στην Βουλγαρία εάν η Τουρκία επιθυμεί να την απομακρύνει. Η βρετανική βάση του Ακρωτηρίου στην Κύπρο φαίνεται να είναι πιο προσιτή από ό, τι στο παρελθόν. Καμία από αυτές τις επιλογές δεν αποτελεί τέλειο υποκατάστατο της πρόσβασης σε εγκαταστάσεις στην Τουρκία, αλλά δείχνουν ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές αν οι εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας οδηγήσουν στον τερματισμό της πρόσβασης των ΗΠΑ σε τουρκικές εγκαταστάσεις. Σε συνδυασμό με την απροθυμία των Αμερικανών υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των στρατιωτών να αναπτύξουν μεγάλους αριθμούς δυνάμεων των ΗΠΑ σε νέες στρατιωτικές προσπάθειες στη Μέση Ανατολή, η ανάγκη να βασιστεί μεγάλος αριθμός αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων σε εγκαταστάσεις στην πλησιέστερη Μέση Ανατολή ή κοντά στην ευρύτερη Μέση Ανατολή ενδέχεται να μειωθεί.
Γιατί αυτό έχει σημασία;
Οι συμμαχίες μπορούν να είναι ad hoc ή να διαρκέσουν. Η συμμαχία της Σοβιετικής Ένωσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν προσωρινή για να νικηθεί η ναζιστική Γερμανία. Η Ατλαντική Συμμαχία, αν και δημιουργήθηκε ως μέσο για την συγκράτηση του σοβιετικού επεκτατισμού, εξελίχθηκε σε μια κοινότητα κοινών αξιών, η οποία υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από την τακτική αλληλεπίδραση των λαών της συμμαχίας μεταξύ τους.
Για παράδειγμα, ο μεγάλος αριθμός αμερικανικού προσωπικού που σταθμεύουν στην Γερμανία εδώ και πολλές δεκαετίες οδήγησε σε πολλές στενές φιλίες και σε αρκετούς γάμους μεταξύ Γερμανών και Αμερικανών. Σε μικρότερο βαθμό, αυτό συνέβη και σε άλλα μέρη με σημαντική παρουσία των ΗΠΑ.
Οι προσωπικοί δεσμοί βοηθούν να δεσμεύονται τα έθνη με μοναδικά ιστορία και διαφορετικά πολιτιστικά πρότυπα μεταξύ τους κατά τρόπο που οι Συνθήκες, οι συμφωνίες και οι κρατικές επισκέψεις των αρχηγών κρατών δεν μπορούν.
Στην περίπτωση της Τουρκίας, το 1966 υπήρχαν περίπου 30.000 μέλη του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ στην χώρα. Ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε περίπου 15.000 το 1975. Στην Άγκυρα, το προσωπικό των ΗΠΑ ήταν συγκεντρωμένο σε μεγάλο βαθμό στην περιοχή του Balgat, όταν ο πληθυσμός της Άγκυρας ήταν περίπου μισό εκατομμύριο και αποτελούσε αξιοσημείωτη παρουσία τις δεκαετίες του ’60 και του ’70.
Ενώ οι προσωπικοί δεσμοί δεν μπορούν πάντα να μειώσουν τις πολιτικές εντάσεις μεταξύ δύο κρατών, μπορούν να χρησιμεύσουν σαν ένα λιπαντικό για να μειώσουν την θερμότητα της τριβής που μπορεί να δημιουργηθεί από την ένταση μεταξύ τους.
Ομοίως, πιο ρεαλιστικοί λόγοι για την εξομάλυνση των διαφωνιών μπορεί να μετρήσουν λιγότερο, καθώς η τεχνολογία μειώνει την ανάγκη προσέγγισης των στόχων για στρατιωτικές επιχειρήσεις. Δεν πρέπει να αποδίδουμε μεγάλη σημασία στην χρήση απομακρυσμένων όπλων για να ανταποκριθούμε στην χρήση χημικών όπλων στην Συρία. Τούτου λεχθέντος, η μακρά ιστορία των στρατιωτικών εμπλοκών είναι μια ιστορία αύξησης της απόστασης από την οποία μπορεί κανείς να προβάλλει θανατηφόρα ισχύ εναντίον του αντιπάλου του, διατηρώντας ταυτόχρονα τις δικές του δυνάμεις αβλαβείς.
Έτσι, μπορεί κανείς να υποθέσει ότι οι στρατιωτικοί σχεδιαστές σε τεχνολογικά προηγμένα δημοκρατικά έθνη θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται τις τεχνολογικές εξελίξεις για να μειώσουν την ανάγκη να τοποθετούν στρατεύματα κοντά στις μάχες. Καθώς η πιθανότητα μεγάλων στρατιωτικών επιχειρήσεων που απαιτούν την ανάπτυξη πολλών χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτικών κοντά στην περιοχή των στρατιωτικών επιχειρήσεων μειώνεται, τα πιθανά έθνη φιλοξενίας στρατευμάτων θα βρουν τη μόχλευση τους με την Ουάσινγκτον λιγότερο βαρύνουσα.
Για δεκαετίες, η θέση της Τουρκίας και η εκλαμβανόμενη από τις ΗΠΑ ανάγκη για απρόσκοπτη πρόσβαση σε εγκαταστάσεις στην Τουρκία, οδήγησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες να καλοπιάνουν τις κυριαρχούμενες από τον στρατό κυβερνήσεις της Τουρκίας, αγνοώντας τις αντιδημοκρατικές τάσεις αυτών των κυβερνήσεων ως το τίμημα για μια απεριόριστη πρόσβαση.
Η πλήρης πολιτική εξουσία, ακόμη και με την πιο προβληματική μορφή των πολιτικοστρατιωτικών σχέσεων, είναι πολύ ευπρόσδεκτη. Κατά ειρωνικό τρόπο, η τουρκική κυβέρνηση, που είναι πλέον πλήρως απαλλαγμένη από την στρατιωτική κυριαρχία, μπορεί να διαπιστώσει ότι η μόχλευση που προήλθε από την τοποθεσία της Τουρκίας βαρύνει πολύ λιγότερο τώρα, επειδή η τεχνολογική καινοτομία και η μεταβαλλόμενη φύση των συγκρούσεων συνδυάζονται για να μειώσουν, αν όχι να εξαφανίσουν, την αξία ενός καλοτοποθετημένου κομματιού γης».
Πηγή: https://ahvalnews.com/turkey/turkeys-waning-geostrategic-value
- Log in to post comments
