Η Ορθόδοξη Εκκλησία της πΓΔΜ θα αποσχιστεί επίσης;

Στην Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία ανέκυψαν βαθιές ανησυχίες σχετικά με την κίνηση της ηγεσίας του Ορθοδόξου Χριστιανισμού προς την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της ουκρανικής εκκλησίας από τη Μόσχα, γράφει ο Ron Synovitz, ανώτερος ανταποκριτής του Radio Free Europe / Radio Liberty (RFE/RL) στην Σερβία.

Οι λόγοι της ανησυχίας ξεπερνούν τους ιστορικούς και πολιτικούς δεσμούς του Σερβικού Πατριαρχείου με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία ανακοίνωσε στις 15 Οκτωβρίου ότι διακόπτει τους δεσμούς της με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης λόγω του πρόσφατου διατάγματός του με το οποίο αναγνωρίζεται ως αυτοκέφαλη η ουκρανική εκκλησία.

Το Πατριαρχείο της Σερβίας έχει τις δικές του -δεκαετιών παλαιές- διαμάχες με μη αναγνωρισμένες αποσχισμένες εκκλησίες στην πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο -περιοχή που εδώ και πολύ καιρό θεωρείται από το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης, την πνευματική ηγεσία των Ορθοδόξων Χριστιανών του κόσμου, ως τομέας της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Οι αξιωματούχοι της Σερβικής Εκκλησίας λένε πως φοβούνται ότι το διάταγμα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης για την Ουκρανία θα ακολουθηθεί από αναγνώριση της αποσχισθείσας σκοπιανής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Ο επίσκοπος Irinej Bulovic, εκπρόσωπος της Σερβικής Εκκλησίας, λέει ότι υπάρχει «πραγματικός κίνδυνος» ότι θα προκύψουν νέοι διχασμοί μετά την απόφαση της Ουκρανίας, και ότι θα διασπάσουν την ενότητα στον ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο. Σε συνέντευξή του στην ημερήσια εφημερίδα «Politika» του Βελιγραδίου, ο Irinej προέβλεψε ότι η διάσπαση θα είναι «ακόμη ευρύτερη και σκληρότερη» από όσο το Ανατολικό-Δυτικό σχίσμα του 1054 που διαχώρισε θεσμικά τον Χριστιανισμό στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

ΩΡΑ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Ο Miroslav Kavezdi, ένας ειδικός για τα θρησκευτικά θέματα στην Σερβία, δήλωσε στο Radio Free Europe / Radio Liberty (RFE/RL) ότι τα Ορθόδοξα Πατριαρχεία στα Βαλκάνια και σε όλο τον κόσμο πρέπει τώρα να αποφασίσουν εάν θα συνεχίσουν να τιμούν την ηγεσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης ή θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσικής Εκκλησίας και θα κόψουν τους δεσμούς με τον 1.600 ετών θεσμό.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, επί του παρόντος ο Βαρθολομαίος Α’, έχει τιμητική και ιστορική υπεροχή πάνω στους άλλους Ορθόδοξους Πατριάρχες του κόσμου. Θεωρείται ότι έχει πνευματικό και επίσημο προβάδισμα ως «πρώτος μεταξύ ίσων», αλλά δεν έχει το δικαίωμα να παρεμβαίνει στις θρησκευτικές υποθέσεις άλλων πατριαρχείων.

Ο Kavezdi λέει ότι η διαδικασία που θα περάσει κάθε πατριαρχείο θα συνεπάγεται μακρά επανεξέταση του κανονιστικού νόμου σχετικά με το εάν το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης -ένας από τους πιο ανθεκτικούς θεσμούς του κόσμου- έχει δικαιοδοσία να αλλάξει το status quo σε άλλα πατριαρχεία. «Πολλά πράγματα δεν έχουν τύχει επεξεργασίας», είπε στο RFE/RL. «Θα υπάρξει μια μακρά, κουραστική αλλά απαραίτητη διαδικασία για να διευκρινιστεί το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα». Υπάρχει «ανησυχία μεταξύ εκείνων που είναι μέλη της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας επειδή ορισμένες λύσεις που καθρεφτίζουν στην Ουκρανία την στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας [μία από τις τρεις Ορθόδοξες εκκλησίες στην Ουκρανία] θα μπορούσαν να εφαρμοστούν» στις υποθέσεις των αποσχισθεισών εκκλησιών στην πΓΔΜ και το Μαυροβούνιο, είπε ο Kavezdi.

Αντίθετα, ο Kavezdi αναφέρει ότι η απόφαση της Ουκρανίας έχει ενισχύσει τις ελπίδες για την αναγνώριση άλλων απομονωμένων εκκλησιών.

Ενόψει αυτών των προκλήσεων, ο επίσκοπος Irinej επιμένει ότι η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει δεσμευτεί να «σέβεται την κανονιστική τάξη της προηγούμενης χιλιετίας». Αλλά αυτή η θέση αφήνει ανοιχτό το ερώτημα εάν το Πατριαρχείο της Σερβίας θα συνεχίσει να τιμά την εξουσία του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, εάν επρόκειτο να κινηθεί προς την παροχή ανεξαρτησίας σε αποσχισμένες εκκλησίες.

Το Πατριαρχείο Μόσχας παρενέβη στο ζήτημα αυτό στις 15 Οκτωβρίου στην σύνοδο στο Μινσκ με επικεφαλής τον πατριάρχη Κύριλλο της Ρωσίας, σύμμαχο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν. Έχοντας δικαιοδοσία την Ουκρανία από τα τέλη του 16ου αιώνα, η Ρωσική Εκκλησία ανακοίνωσε ότι το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης «απέκλεισε τον εαυτό του από το κανονιστικό πεδίο της Ορθοδοξίας» με «άνομες και κανονιστικά άκυρες κινήσεις» στην Ουκρανία.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΧΘΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ

Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης εξέταζε ένα αίτημα αναγνώρισης της αποσχισθείσας «Μακεδονικής» Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Μάιο του 2018.

Ο διχασμός ξεκινά μισό αιώνα πριν, το 1967, όταν η αυτόνομη Ορθόδοξη Εκκλησία της «Μακεδονίας» διακήρυξε ανεξαρτησία από την Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία. Το Πατριαρχείο της Σερβίας ανταποκρίθηκε καταγγέλλοντας την κίνηση και χαρακτηρίζοντας τον «μακεδονικό» κλήρο ως σχισματικό.

Μετά την διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Σερβική Εκκλησία προσπάθησε να αποκαταστήσει τον έλεγχό της στην πΓΔΜ. Η αποσχισμένη «Μακεδονική» Εκκλησία, η οποία παραμένει μη αναγνωρισμένη από οποιοδήποτε Ορθόδοξο Πατριαρχείο, θεωρεί τις προσπάθειες της Σερβικής Εκκλησίας ως στενά συνδεδεμένες με την ατζέντα της κυβέρνησης της Σερβίας.

Χρηματοδοτημένη από το σκοπιανό κράτος, η αποσχισθείσα «Μακεδονική» Εκκλησία διεκδικεί δικαιοδοσία πάνω σε οχτώ μητροπόλεις και περισσότερες από 1.000 εκκλησίες σε ολόκληρη την χώρα -συμπεριλαμβανομένης της ιστορικής Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας που ιδρύθηκε στην λίμνη Οχρίδα το 1019, και εκατοντάδων μεσαιωνικών σερβικών ορθόδοξων ναών. Η αποσχισθείσα εκκλησία διεκδικεί επίσης την δικαιοδοσία επί εκατοντάδων χιλιάδων εθνοτικών Σκοπιανών μεταναστών και των απογόνων τους σε όλο τον κόσμο που αποτελούν την διασπορά της πΓΔΜ.

Από το 1999 που εξελέγη ως επικεφαλής της αποσχισθείσας «Μακεδονικής» Εκκλησίας, ο Αρχιεπίσκοπος Stefan άσκησε πιέσεις στους πολιτικούς ώστε να τον υποστηρίξουν στην διαμάχη με την Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Εν τω μεταξύ, το Πατριαρχείο της Σερβίας προσπαθούσε να επαναποκτήσει τον έλεγχό του επί της «μακεδονικής» μητρόπολης από την εποχή της διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Θεωρεί ένα ανταγωνιστικό παρακλάδι που εμπίπτει στην ομπρέλα της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ως τη μοναδική νόμιμη «Μακεδονική» Εκκλησία και αναγνωρίζει ως νόμιμο ηγέτη της έναν Σέρβο Ορθόδοξο επίσκοπο, τον Jovan Vraniskovski. Το 2005 το Πατριαρχείο της Σερβίας διόρισε τον Jovan ως Αρχιεπίσκοπο της Οχρίδας και Μητροπολίτη των Σκοπίων. Ωστόσο, η κρατική επιτροπή της πΓΔΜ για την θρησκεία αναγνωρίζει την αποσχισμένη εκκλησία του Stefan, και αρνείται να αποδεχθεί την υποστηριζόμενη από την Σερβία Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας.

Οι Αρχές στα Σκόπια έχουν επίσης εκδιώξει τον Jovan και τους υποστηρικτές του από την πρώην Μητρόπολή του, φυλακίζοντας αρκετές φορές τον Σέρβο Ορθόδοξο επίσκοπο με κατηγορίες οι οποίες κυμαίνονται από την παραβίαση της ειρήνης, την αντίσταση στην αστυνομία, την υποκίνηση εθνοτικού και θρησκευτικού μίσους, και την υπεξαίρεση.

Ο Jovan δήλωσε λίγο πριν από την απόφαση για την Ουκρανία ότι ήταν σκεπτικός σχετικά με αν το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης θα παρείχε ποτέ ανεξαρτησία στους αντιπάλους του στην αποσχισμένη «Μακεδονική» Εκκλησία. Ο Jovan είπε ότι «κανείς δεν μπορεί να άρει» την δικαιοδοσία της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας επί της πΓΔΜ επειδή θα δημιουργούσε πολύ μεγάλα προβλήματα και δεν θα ήταν άνευ αρχών».

Όμως ο επίσκοπος Timotej, ένας εκπρόσωπος της μη αναγνωρισμένης Ορθόδοξης Εκκλησίας της πΓΔΜ στην σύνοδο του Μινσκ, είπε στο RFE/RL ότι η διαδικασία αναγνώρισης παραμένει «ανοιχτή». Ο Timotej αναφέρει ότι αναμένει την επίλυση της διαφοράς μέσω του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. «Αυτό σημαίνει ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της πΓΔΜ θα αναγνωριστεί από τις περισσότερες Ορθόδοξες εκκλησίες ως ισότιμη Ορθόδοξη Εκκλησία που μπορεί να επικοινωνήσει επί ίσοις όροις με άλλα Ορθόδοξα έθνη και Εκκλησίες», είπε. «Το αν η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία ή άλλοι, συμφωνούν με μια τέτοια απόφαση, δεν πρέπει να μας ενοχλεί πάρα πολύ», κατέληξε ο Timotej.

Αλλά ορισμένοι αναλυτές θεωρούν ότι η μάχη της «Μακεδονικής» Εκκλησίας για αναγνώριση αποτελεί μέρος των προσπαθειών γεωπολιτικής τοποθέτησης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης -με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία να αυξάνει την πίεση της σε άλλες εκκλησίες.

Ο διάκονος Andrei Kurayev, ένας εξέχων Ρώσος Ορθόδοξος θεολόγος, δήλωσε στο RFE/RL στις 16 Οκτωβρίου πως αναμένει ότι «οι διπλωμάτες της Μόσχας, τόσο με θρησκευτικά ενδύματα όσο και με κοσμικά, θα ασκήσουν πίεση σε άλλες Εκκλησίες για να στηρίξουν τη Μόσχα». «Καμία από αυτές δεν θα είναι έτοιμη να πηδήξει από το παράθυρο αν η Μόσχα τους ζητήσει να το πράξουν», είπε ο Κουράγιεφ. «Καμία από αυτές δεν θα σπάσει τους δεσμούς της με την Κωνσταντινούπολη».

Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός της πΓΔΜ, Ζόραν Ζάεφ, λέει ότι αναμένει σύντομα μια λύση για την διαμάχη Μακεδονίας-Σερβίας. Ο Ζάεφ δήλωσε στο RFE/RL ότι η απόφαση του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης για την Ουκρανία ενθαρρύνει τις ανταγωνίστριες Εκκλησίες να εξετάσουν το ζήτημα μέσω του πρίσματος «φιλίας και συνεργασίας» προς όφελος των πιστών.

Πηγή: Radio Free Europe/Radio Liberty,  https://www.rferl.org/a/29551213.html