Φακέλωμα με προδιαγραφές ...Όργουελ

Μπορεί να ακούγεται ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας το οποίο στηρίχθηκε στις πλέον σκοτεινές σκέψεις που τροφοδοτούν τα κείμενα του Όργουελ αλλά, δυστυχώς, παρουσιάζει την πραγματικότητα ενός πολύ κοντινού μέλλοντος: Η Κίνα ξεκινά από το 2010 και θα εφαρμόζει ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ από το 2020 το σύστημα «κοινωνικής πίστης».

Με το σύστημα αυτό κάθε Κινέζος πολίτης θα αξιολογείται με βάση την κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτισμική κληρονομιά του. Η αξιολόγηση θα γίνεται με την ίδια μέθοδο που οι τράπεζες βαθμολογούν την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών τους. Δηλαδή, πρόκειται για μια τεράστια ηλεκτρονική βάση δεδομένων που θα συγκεντρώνει όλες τις δραστηριότητες του 1,4 δισ. Κινέζων και θα τις επεξεργάζεται με βάση αλγορίθμους. Ο κάθε Κινέζος πολίτης θα συνοδεύεται από τον βαθμό του, ο οποίος θα καθορίζει αν είναι... επικίνδυνος ή όχι . Με βάση την προσωπική βαθμολόγια το κράτος θα μπορεί είτε να επιβραβεύει είτε να λαμβάνει μέτρα σε βάρος του κάθε πολίτη.

Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Στην πραγματικότητα, η κινεζική κυβέρνηση κατασκευάζει ένα σύστημα το οποίο θα καθορίζει αυτόματα το «καλό», το «κακό» και το «άσχημο», με βάση φυσικά τον δικό της κώδικα ηθικής και ομορφιάς. Προφανώς ο Xi Jinping, ο πιο αυταρχικός ηγέτης της Κίνας από την εποχή του  Μάο Τσε Τουνγκ, προσδοκά ότι με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπίσει κάθε αντιφρονούντα ενώ ταυτόχρονα θα είναι σε θέση να εντοπίσει μέσα από ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων ακόμα και δυνητικούς αντιφρονούντες. Η χειρότερη προοπτική είναι μια μορφή σταλινισμού υψηλής τεχνολογίας, όπου όσοι ακολουθούν την επίσημη γραμμή επιβραβεύονται με διάφορες ανταμοιβές ενώ όσοι  χαρακτηρίζονται από το σύστημα ως «επικίνδυνοι», στην καλύτερη περίπτωση επιπλήττονται και τίθενται σε... καραντίνα. Ένα είναι σίγουρο: Το σύστημα «κοινωνικής πίστωσης» ανοίγει νέους δρόμους στους αυταρχικούς ηγέτες που δρουν στον πλανήτη. Από τον Πούτιν και τον Ερντογάν μέχρι τον Όρμπαν και από το αυταρχικό κράτος του Ιράν μέχρι τους αυταρχικούς ηγέτες της κεντρικής και της νότιας Αμερικής.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Ένα μείζον θέμα είναι το κατά πόσο η «κοινωνική πίστωση» θα αντλεί στοιχεία από το διαδίκτυο και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης τα οποία έχουν εξελιχθεί σε βήμα έκφρασης της πολιτικής αμφισβήτησης. Κρίνοντας από ανάλογες εφαρμογές που έχουν κατασκευάσει ήδη κινεζικές εταιρίες για την βαθμολόγηση της συμπεριφοράς ενός χρήστη, οι προοπτικές είναι ανησυχητικές. Οι εμπορικές εκδόσεις του εκκολαπτόμενου εθνικού προγράμματος «κοινωνικής πίστωσης» είναι ήδη σε λειτουργία.

Ο Ant Financial, ο οικονομικός βραχίονας του κολοσσού Alibaba για το ηλεκτρονικό εμπόριο, έχει κατασκευάσει ένα ανάλογο σύστημα για τους χρήστες, όπου, στους κορυφαίους σκόρερ προσφέρει μια σειρά από προνόμια, όπως αναβαθμίσεις ταξιδιών και ενοικιάσεις αυτοκινήτων χωρίς προκαταβολή, ενώ στους χειρότερους επιβάλλει ως τιμωρία αποκλεισμούς. Το σύστημα αυτό, που έχει μια κλίμακα βαθμολογίας από 350 μέχρι και 950, είναι σκοτεινό και περίπλοκο. Η εταιρεία λέει ότι ακόμη και αβλαβείς δραστηριότητες όπως η περιήγηση στο διαδίκτυο αργά το βράδυ ή η αγορά βιντεοπαιχνιδιών, θα μπορούσαν να οδηγήσουν  την κατάταξή κάποιου σε κλίμακες που υποδηλώνουν «ανευθυνότητα».

Το σίγουρο είναι ότι σε μια διαδικασία βαθμολόγησης , η «καλή» συμπεριφορά είναι  σε σημαντικό βαθμό υποκειμενική. Για παράδειγμα ο αλγόριθμος του Ant Financial αναβαθμίζει αυτόματα τους πελάτες που αγοράζουν κουρτίνες ή πάνες, επειδή οι συμπεριφορές αυτές  υποδηλώνουν κάποια σταθερότητα στη μεσαία τάξη.

Αλλά από την στιγμή που η υποχρεωτική κρατική «κοινωνική πίστωση» θα καταστεί υποχρεωτική το 2020, αυτοί οι σκοτεινοί αλγόριθμοι που θα χρησιμοποιεί, αποκτούν τεράστια σημασία. Το βέβαιον είναι ότι η  «κοινωνική πίστη» θα ευθυγραμμιστεί με την πολιτική του Κομμουνιστικού Κόμματος για να γίνει μια άλλη μορφή επιβολής του νόμου. Για παράδειγμα, δεδομένου ότι το Πεκίνο χαλάρωσε την «πολιτική του ενός παιδιού» για να αντιμετωπίσει τον γηράσκοντα πληθυσμό (400 εκατομμύρια ηλικιωμένοι έως το 2035), η κυβέρνηση έχει όλο και περισσότερο επιδοθεί σε μια μορφή εθνικιστικού γενετήσιου χαρακτήρα για να ενθαρρύνει τις οικογένειες να έχουν δύο παιδιά. Θα τιμωρηθούν οι γυναίκες που δεν επιθυμούν δεύτερο παιδί; Ένα ακόμα παράδειγμα: Τον Απρίλιο, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες κοινωνικών μέσων της χώρας απαγόρευσε την συμμετοχή ομοφυλοφίλων από την πλατφόρμα Weibo προκειμένου να «δημιουργήσει ένα φωτεινό και αρμονικό κοινοτικό περιβάλλον» (η απόφαση ακυρώθηκε αργότερα). Θα υποχρεωθούν οι άνθρωποι για άλλη μια φορά να αποκρύψουν τους σεξουαλικούς προσανατολισμούς τους προκειμένου να διατηρήσουν τα δικαιώματά τους; Μια έρευνα από το Citizen Lab του Πανεπιστημίου του Τορόντο προειδοποιεί επίσης ότι οι πολιτικές «κοινωνικής πίστης» θα χρησιμοποιηθούν για να αποθαρρύνουν τις διαμαρτυρίες.

ΤΑ «ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ»

Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης υπερασπίστηκαν την «κοινωνική πίστη», υποστηρίζοντας ότι η ωρίμανση της οικονομίας της Κίνας απαιτεί έναν «λειτουργικό» μηχανισμό, όπως το σύστημα πιστοληπτικής ικανότητας FICO των ΗΠΑ. Αλλά, απέκρυψε ότι τα αμερικανικά συστήματα, που διατηρούνται από τρεις εταιρείες, συλλέγουν πληροφορίες μόνο οικονομικού περιεχομένου. Το ίδιο ισχύει και στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Μια άλλη παράμετρος είναι το πόσο ευάλωτο είναι το σύστημα στην διαφθορά που πλήττει μεγάλο μέρος της κινεζικής κοινωνίας. Ποιος θα έχει πρόσβαση στα δεδομένα και πώς θα μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ή να τα καταχραστούν; Θα μοιραστεί μεταξύ των Υπουργείων και των τμημάτων ή θα είναι κεντρικά διαχειριζόμενο; Μπορεί το υλικό να τροποποιηθεί, να παραποιηθεί ή να κλαπεί;

Τα ιδιωτικά δεδομένα στην Κίνα είναι ήδη ανοιχτά (και φθηνά) και διατίθενται σε πλατφόρμες παρόμοιες με το eBay, όπως η Taobao της Alibaba. Οι απάτες είναι εξωφρενικά συνηθισμένες. Οι εμπειρογνώμονες στον κυβερνοχώρο λένε ότι μια τέτοια κεντρική ψηφιακή βάση δεδομένων θα ήταν ένας θησαυρός για τους χάκερς.